In de Bijbel is Jubal de stamvader van allen die kunst maken. Dit jaar neemt elke scribent u mee naar een boek, film, muziekstuk of ander kunstwerk dat haar of hem inspireert. Deze keer schrijft Henk Spit, predikant van de Protestantse Gemeente Diepenveen over Kerst.
‘ de Messias wordt geboren, waar het Licht kan schijnen in de duisternis en de hoop niet dooft’
Kerstliedjes
Mijn vader die het ‘Ere zij God’ zingt tijdens de Kerstnachtdienst, zijn galmende stem die boven alles uit te horen is. De Kerstmaaltijd op 24 december, de verjaardag van mijn vader, de familie die dan aanwezig was, opa en oma. De kerstliedjes die we op school leerden en thuis herhaalden én in de kerk. Kerst is één groot gevoel van heimwee naar vroeger. Alleen om die reden al kan een kerstfeest anno nu nooit zo mooi zijn als dat van vroeger. Ik merk dat ook in mijn eigen voorbereiding van het Kerstfeest die gevoelens een grote rol spelen. In de liturgie staan met name de bekende Kerstliederen, en waarom niet? Dit is de enige tijd in het jaar dat ze gezongen kunnen worden! Wie een week later nog ‘Stille Nacht’ wil laten zingen, die heeft de boot gemist.
In zekere zin vormt Kerst de muze van veel kerkelijk geloof. Het gevoel van herkenning, van heimwee, van gezelligheid, familie, dat soort dingen. Wat op zich weer merkwaardig is, omdat juist het Bijbelse kerstverhaal zo tegendraads en weerbarstig is. Daar gaat het helemaal niet om de fijne sfeer, de lichtjes en de kerstkrakers. Het gaat om ontbering, mensen die geen dak boven hun hoofd hebben, duisternis die zo dichtbij is, en de macht van kwaad, in de persoon van dictator Augustus. Geen prettige thema’s voor de Kerstmaaltijd!
En wat ook al bijzonder is: in ons gemeenschappelijk kerkelijk bewustzijn vormt Kerst toch het hoofdaltaar van het geloof. Alles wordt ervan afgeleid. In den beginne was er de geboorte van het Kind. Maar bij de Evangelisten komt Kerst er maar bekaaid af. Vrijwel al onze kennis ontlenen we aan Lucas (en de nodige buitenbijbelse bronnen). Matteus doet het in een paar woorden af, Marcus (de eerste die zijn Evangelie schrijft) zwijgt erover, Johannes evenzo. En Paulus, die de meeste nieuwtestamentische geschriften op zijn naam heeft staan: geen woord over Kerst…
Levert dat voor Kerst dan geen spagaat op? Een spagaat tussen de ‘feelgood’ Kersttraditie, en het karige, tegendraadse verhaal van de evangelisten? Misschien. Wat mij zelf betreft: ik koester de mooie herinneringen, het heimwee en zelfs weemoedgevoel. Het vormt een soort oerbodem waarop geloof kan groeien: warmte, licht, liefde: dat soort zaken. Maar tegelijkertijd scherpen de Bijbelse verhalen mijn oog. Dat ik zie waar het fout gaat, en mijn ogen niet sluit. En dat het uiteindelijk met Kerst niet gaat om gezelligheid en welbehagen, maar om de vreemdeling en de vluchteling, om een koude en kille wereld, die niettemin de plek is waar de Messias wordt geboren, waar het Licht kan schijnen in de duisternis en de hoop niet dooft